Artikulu hau jatorriz The Conversation argitalpenean aurki daiteke.

Derrigorrezko hezkuntzako curriculumeko ezinbesteko edukietako bat da uraren zikloa, hidrosferaren oinarrizko funtzionamendua ezagutzeko. Nork ez du gogoratzen? Kontinentearen gainazalean isurketa eragiten duten prezipitazioak, edo lurzoruan iragazi eta lurpeko urak elikatzen dituztenak. Lurrunketak atmosferara itzultzen du elementu hori, gas egoeran. Kondentsatu ondoren, hodeiak sortzen dira, eta horiek prezipitazioak eragiten dituzte berriz.

Beste prozesu geofisiko batzuei arreta txikiagoa eskaini izan zaie. Esaterako, izaki bizidunekin lotutako ebapotranspirazioari edo zikloaren osagaien arteko loturari, bereziki lurzoruko osagaien artekoari, ahaztutako elementua baita hori.

Egia esan, eskolan ikasi genuena ez da nahikoa hidrosferaren funtzionamendu konplexua ulertzeko. Batez ere, zuzenean edo zeharka eragiten duten prozesu horiek kontuan hartzen ez badira. Bereziki, gizakiak uraren zikloaren gainean duen eragina ez da irudikatzen eta ez da hautematen, pertsonek bizirauteko urarekiko erabateko mendekotasuna izan arren: zuzenean hartzeko, garbitzeko, elikagaiak ekoizteko, prozesu industrialetarako edo aisialdi eta ongizaterako.

Ur masen harpilatzea

Egungo uraren munduko krisiaren arrazoi nagusiek eragina dute zikloan, baita prozesu geofisikoek ere, eta baliabide horren gehiegizko ustiapenarekin hasten dira. Espainiako akuiferoen % 70ean, kargatzen den baino ur gehiago ateratzen dute. Horrek lehorte handiak eragiten ditu eremu garrantzitsuetan, hala nola Doñana edo Tablas de Daimiel parke nazionaletan.

Halaber, uraren gehiegizko kontsumoaren ondorioz, gure ibaiak kanal soil bilakatu dira, presaz eta batetik bestera joanarazteko sistemaz beteak. Ondorioz, ibaien egoera ekologikoa nabarmen kaltetu da, eta horrek arriskuan jartzen ditu ematen dizkiguten zerbitzu ekosistemiko ugariak.

Gehiegizko ustiapena lotuta dago gure eredu sozioekonomikoarekin. Eredu horrek hainbat alderdi hartzen ditu barne, hala nola elikagaien kontsumoa (horiek ekoizteko ur kantitate handia behar da) eta nekazaritzako eta abeltzaintzako eredu intentsiboak (ureztatzen diren gainazalak handitzen doaz egunetik egunera).

Ureztatze eremu berriak lotuta daude era guztietako produktuen laborantzarekin: fruta tropikalak (ahuakateondoak, mangondoak...), ur asko behar duten laboreak (artoa, alpapa...) ganadua elikatzeko, edo tradizioz lehorrekoak izan diren laboreen ekoizpenaren hazkundea (arbendolondoak, olibondoak edo mahatsondoak).

Turismoa, arropa eta pestizidak

Beste jarduera ekonomiko batzuek osatzen dute ekuazioa, esaterako, turismoak (turista bakoitzaren ur kontsumoa bertako biztanleen per capita kontsumoaren boskoitza izan ohi da, igerilekuekin, saunekin, parke tematikoekin, lorategi eremuen mantentze lanekin edo golfarekin lotuta) eta modak (kilo bat kotoi ekoizteko 10.000 litro ur behar dira, eta haren laborantzak gehiegizko ustiapenarekin lotutako arazoak sortzen ditu planetako ur ekosistema askotan).

Kontuan hartu beharreko beste faktore bat ur masen kutsadura da, horrek ekosistema hidrikoak narriatzen baititu eta, ondorioz, ibaiek, lakuek eta akuiferoek biosferari eta gizakiari ematen dizkieten zerbitzu ekosistemikoak.

Adibidez, nekazaritzako eta abeltzaintzako nitratoen ondorioz, lurpeko uraren ia % 30ak eta gainazaleko uraren % 50ak kalitate txarra dute. Ondorioz, herrialdeko biztanleriaren zati handi batek ez du ur edangarririk eskura. Era berean, kezkagarria da hainbat ur masatan giza osasunerako bereziki toxikoak diren pestizidak topatu izana.

Ingurune fisikoaren aldaketak gehitu behar zaizkio horri: arroaren hainbat eremutako okupazio handiak, laboreen edo urbanizazioen bidez, uraren ziklorako oso garrantzitsuak diren alderdiak aldatzen ditu, hala nola ebapotranspirazioa, iragazketa edo isurketa. Maila lokalean baliabide horren eskuragarritasuna arriskuan jartzeaz gain, areagotu egiten dituzte muturreko fenomeno klimatikoekin lotutako arriskuak, adibidez, uholde arriskua.

Injustizia hidrikoa

Azkenik, giza ekintzaren ondoriozko aldaketa klimatikoarekin lotutako tenperatura igoerak zuzenean eragiten die uraren zikloko hainbat prozesuri: glaziarren fusioaren hazkundea, ebaporazio eta ebapotranspirazio tasen hazkundea eta prezipitazio erregimenaren aldaketa.

Ondorioz, ur gezaren eskuragarritasuna gutxitzen ari da; bereziki, eremu mediterraneoaren gisako eremu geografikoetan. Hala ere, haren erabilera handitzen ari da. Horrek erakusten du biztanleria ez dela egokitu egungo errealitate klimatikora, eta gero eta arrisku handiagoan dagoela gure ur masen eta ekosistemen egoera ekologikoa.

Hortaz, giza jarduera uraren zikloaren irudikapenetatik kanpo uzteak ezkutatu egiten ditu krisi sozioekologiko larrienetako batzuk, hala nola segurtasuna eta justizia hidrikoa. Presazkoa da gabezia horiek konpontzea eta hezkuntza arloko baliabideak eta metodoak aktibatzea, pertsonak prestatzeko lehen urrats gisa eta funtsezko baliabide horren gobernantza ekitatibo bat lortzeko, planeta mailako ikuspegiarekin, baina fokua egunerokoan jarrita.