Bere bigarren agintaldiaren erdian aurkeztu du Aldezlearen urteko txostena Iñigo Urrutia Libaronak (Jatabe, 1966). Birekin nahikoa dela aitortu digu, oso sakona delako Aldezlearen jarduera; enpatia lantzea eskatzen duen lana, gaiak planteatzen dituenak sentitzen duena ulertzeko. Izan ere, “gure jendea zaindu behar dugu”, esan digu. Baita, eztabaidarako, ideien debaterako eta erabakiak hartzeko foroak sustatzea ezinbestekoa dela. Horixe da UPV/EHUren zuzendaritza berriari egiten dion eskaria. Titularrerako proposamena ere egin digu, baina ez diogu kasurik egin.  

2024ko txostenak jasotzen duenez, igo egin dira aztergaiak, kexak eta kontsultak aintzat hartuta.  

Geroz eta jende gehiago hurbiltzen da bulegora eta gure erakundearen ikuspegitik oso positiboa da; konfiantza irabazi dugula adierazten du. Ez dugu beti asetzen jendearen nahia, baina gure esku dagoen guzti-guztia egiten dugu. Ez dit nagia ematen telefonoa hartu eta dagokionari deitzea, errektoreorde, dekano… Egia da beti oso gustukoak ez diren gaiekin joaten natzaiela, eskaerekin, kexekin… baina ondo hartzen naute eta saiatzen gara, ahal dela, ikuspegi positiboa ematen, uste baitut gatazkatik gauza positiboak atera daitezkeela. Gatazkari egin behar zaion irakurketa hori da: gatazkaren atzean dauden interesak nola elkartu eta positiboa nola atera lantzea. Bitartekaritzan aritzen naizenean horretan saiatzen naiz. Eta oso pozgarria da korapiloa askatzea lortzen duzunean.  

«Zer zerbitzu publiko ematen dugun erdigunean egon beharko litzateke. Hori ere unibertsitate publiko baten handitasunaren erakusle izan beharko litzateke»

Bere kezkarekin datorrenak, baina, berehala arrazoia ematea nahiko du, barren!  

Bai, batzuk oso seguru datoz euren posizioarekin, baina Aldezleari dagokio arazoa bere ñabardura guztiekin ulertzen saiatzea; beti ere, unibertsitatearen ikuspegi eta interesa aintzat hartuz. Unibertsitateak baditu zerbitzu publiko modura ñabardurak eta horiek konjugatu behar dira gai pertsonaletan. Oreka puntu horiek lortzean datza lana; lan oso femeninoa da, asko entzun behar da, enpatia landu, planteatzen diren gauzen zergatia ondo ulertzea, datozenak zelan sentitzen diren ulertzea… Gure jendea zaindu behar dugu. Unibertsitateak duen onena gure jendea da, pertsonak; eta zaindu egin behar ditugu. Hortik aurrera bakoitzak eman dezakeen onena ateratzea dagokigu. Horretan saiatzen naiz, enpatiatik.  

Batez ere kontsultak egiten dizkizute. Txostenean diozunez, kexetan baino prozedura azkarragoa delako. Aldezlearen erantzuna jasotzeko trikimailua ote?  

Prozedura oso desberdinak dira. Kexen kasuan, kontraste asko egin behar da; informazio asko bildu. Gairik larrienak izaten dira. Kontsultek, aldiz, prozedura azkar baten bitartez, telefono-deiekin, bideratu daitezke. Saiatzen naiz prozesu sakonetan ibili beharrean irtenbide egokiak modurik azkarrenean lortzen. Horregatik nioen ikuspegi femeninoarena. Batzuetan nahikoa izan daiteke dei pare batekin; beste batzuetan, ordea, ez; baina, gutxienak izaten dira.  

Eta zure dei edo eskaria jasotzen dutenek ulertzen dute? Ondo hartzen zaituzte?  

Bai, ezagutzen naute; badakite tematia naizela. Aldezle modura ikusten naute eta badakite Aldezleak ez duela behartzeko indarrik, aholkuak ematea dagokiola. Baina iruditzen zaie ondo oinarritutako argumentuak ematen dizkiedala; atzean badagoela arrazoi bat, eta horregatik betetzen dituzte nire aholkuak.  

Aurtengo gomendioen artean, marra bat zehazten duzu esateko adimen artifizialarekin sortutako edukia ez dela plagioa, egile eskubiderik ez dagoelako. Hori ere eztabaidagarria da, ezta?  

Bai, badakit, esaterako, Estatu Batuetan eztabaida horrekin ari direla eta epairen baten zain daudela. Baina Europako legediak jabetza intelektuala babesten duenean egilea edo egilearen ekarpena babesten du; alegia, pertsona da babesten dena. Beraz, plagioaz ezin da hitz egin makina batek sortzen duen produktuaz ari bagara.

«Ikasleek argi izan behar dute ezin dutela adimen artifizialarekin lortutako ekoizpena eurena balitz lez aurkeztu»

Izan daiteke iruzurra, baina plagiotzat ezingo genuke hartu. Hala ere, ikasleek ere argi izan behar dute ezin dutela adimen artifizialarekin lortutako ekoizpen bat eurena izango balitz bezala aurkeztu. Ezingo litzateke plagio gisa zigortu, baina bai iruzur akademiko gisa.  

Beti ere egile eskubideen Europako legediaren arabera. Baina adimen artifizialaren erabilera akademikoak eztabaida etikoak ere planteatzen ditu.  

Bai, eta aintzat hartu beharko litzateke duen sesgo edo alborapena. Gainera makina horiek nola elikatzen diren ere oso argi ez dago; ze iturritatik edaten duen… Hainbaten iritziak hartzen dira eta ez dago batere ondo bermatuta egile eskubideen auzia. Egia esan mundu berria da Administrazio zuzenbidean, eta hainbat jende ari da gaia aztertzen. Unibertsitatearen bizitzan ere aldaketa batzuk ekarriko ditu, baina horrekin ere elkarbizitza natural bat ezarri beharko dugu; ondo ezarri zertarako behar dugun, nola erabiliko den… Bizkarra eman barik, baina naturaltasun baten barruan.  

Unibertsitate Bizikidetza estatu Legearekin nahikoa kritiko zara txostenean. Unibertsitateen autonomiari mugak ezartzen dizkiola diozu, labur geratzen den legea dela. Zergatik?  

Bai, kezkatzen nauen gaia da eta uste dut, atzean dagoena dela botere publikoek, legebiltzar eta gorte nagusietan, alegia, politikoek, mesfidantza dutela unibertsitatearekiko. Ez dakit zergatik, baina badutela uste dut, eta iruditzen zait hori gainditu beharra daukagula. Nahi baduzu titular modura bota (barreak). Gauza da bizikidetza lege horrek aukera zabalak ematen dituela unibertsitate bakoitzak elkarbizitza arautu dezan (zer dagoen debekatuta unibertsitatean, noraino bai…). Marjina zabala ematen zaie unibertsitateei zentzu horretan. Baina legearen kontrako jarduerak zigortu behar badira, unibertsitateari ez zaio batere mekanismorik ematen. Askoz egokiagoa litzateke, unibertsitate bakoitzaren autonomia zabaltze aldera, aukerak ematea bizikidetza arauak gara ditzaten, eta horien kontra jotzea zigortu behar bada, aukerak ematea unibertsitateei lege urratzeak arau ditzaten. Teknikoki posible zen, legean printzipio orokor batzuk jasota, unibertsitate bakoitzak bere testuinguruaren arabera ezartzeko zigorrak.  

Bigarren mandatua duzu Aldezle karguan. Hasi zinetik garapenen bat egongo zen ba jardueran edo zerbitzuarekiko ezagutzan.  

Aldezlearen bulegotik unibertsitatearen benetako makina gela ulertzen da. Batzuetan kontseilari naiz, beste batzuetan libragailua nahi bada… Pertsonalki, eta nire formazioari begira, oso eskertuta nago. Nire bizitza akademikoan eta ikerkuntzan giza eskubideen defentsan egin dut lan eta nire lan militanteak ere hortik jo izan du: giza eskubideak, ahulen eskubideak, benetako  berdintasuna eta gizarte justua bilatzea… Balore horiek izan ditut beti presente eta lan honek aukera eman dit horiek praktikara eramateko; enpatia landu eta planteatzen diren arazoak bere gordintasun eta ñabardura guztiekin ulertzeko. Baina egia da bi mandatu nahikoa direla.  Egiteko daukazun ekarpena bi mandatutan egiten dela uste dut. Gainera, nahikoa nekagarria da: goizeko zortzietan sartzen naiz eta hamarretarako behar dut lehenengo kafea, ordurako zazpi arazo jaso baititut, jada! Emozionalki oso sakona da. Arazoekin dator jendea eta eurentzat arazo larriak dira; laguntza, babesa, aholkua behar dute. Hamabietarako bigarren kafea, eta horrela! Gainera oso pozik itzuliko naiz geletara.  

Gustuko duzu irakastea?  

Bai, asko. Gainera esperientzia bat daukazunean, administrazio jarduerak edo erabaki administratiboak hartzen direnean, dela errektoretzak, dela Jaurlaritzak edo Udalen batek… erabateko askatasunez ezin daitezkeela hartu ikusten duzu; parametro batzuk izan behar dira kontutan: giza eskubideak, ideologikoak izan daitezkeen erabakiekin ekitatea… Hori guztia klasean azaltzea ederra da.  

«Oso aberasgarria da ikusten duzunean ikasleek planteatzen dituzten zenbait gauza egokitzat ikusten direnean, edo beste kolektibo batek bere egiten dituenean»

Denbora honetan kasu nahikoa egin dizute, ala baduzu penaren bat jaramon egin ez dizutelako zerbaitekin?  

Gustatuko litzaidake debaterako foro gehiago izatea unibertsitatean. Oso bakartia da ibilbidea. Ikasleek bakartasunean ikasten dute, irakasle-ikertzaileek bakartasunean ikertzen dute, tesi-egileak ere hor aritzen dira hainbat urtez bakardadean, itsasoaren erdian kostarik ikusi barik, erreferentzia askorik gabe… Elkarlaguntzarako, eztabaidarako foro gehiago izatea oso interesgarria litzateke. UPV/EHUren Klaustroa, esaterako, foro nagusi legez, debatetarako zabalik egotea ondo legoke.

Unibertsitateari dagozkion benetako debateak zeintzuk diren jakin eta guztion parte hartzearekin bideratzeko lagungarri litzateke. Oso aberasgarria da ikusten duzunean kolektibo bat eta bestea bat datozela zenbait ikuspegitan, edo ikasleek planteatzen dituzten zenbait gauza egokitzat ikusten direnean, edo beste kolektibo batek bere egiten dituenean… Hori oso aberasgarria da.  

Faltan botatzen duzu ideien debaterako gunea?  

Bai. Indibidualismoa, lehia… Balore horietara eraman gaitu, akaso, sistemak berak. Behinola esaten nion errektoreorde bati jendeak sekulako esfortzua egiten zuela eta haren erantzuna izan zen “bai, oso azkar gabiz, baina besteak ere bai, edo gehiago”. Euskal Herriko Unibertsitatearen handitasuna etorri beharko litzateke egoera ahulenean dauden pertsonei eskaintzen dion tratamendutik ere, ez bakarrik rankingak, ikerketa kopurua… neurtzetik. Zer zerbitzu publiko ematen dugun erdigunean egon beharko litzateke. Hori ere unibertsitate publiko baten handitasunaren erakusle izan beharko litzateke.  

Zuzendaritza berriari, beraz, eskaria.  

Bai, modu kolektiboan zenbait gai aztertzea eta foroak abiaraztea. Iruditzen zait pandemiatik hona indibidualismoa eta lehiakortasuna areagotu egin direla eta, alde horretatik, beharko genuke tratamendu kolektiboa ematea hainbat gairi, gizarteari ekarpenak egiteko eztabaidari, elkarri nola zaintzen garen aztertu… Zaintzaren ideia oso interesgarria da; feminismotik datorren ideia da eta iruditzen zait erabat txertagarria dela unibertsitatean, elkar zaintzeko ditugun mekanismoak aztertu, eta egin. Erabakietan parte hartzeko mekanismo eraginkorrak ezarri beharko lituzke unibertsitateak.  

Aldezlearen bulegoa eskurago jartzea ere, gaizki ez, ezta? Leioako campuseko liburutegiko 3. solairuan, ia ezkutuan zaude!  

Irisgarriago izatea, gaizki ez, baina ez naiz kexatzen. Dena den, ondo legoke bistaratuago egotea, jendea errazago hurbil dadin.