Artikulu hau jatorriz The Conversation-en argitaratu da.

Gela batean zirraraz lepo, hainbat ikaslek erabaki azkarrak hartzen ditu pantailan: hondakinak bereizi, konpostajea optimizatu eta lagundu komunitate birtualerako irtenbide jasangarrietan. Errankizunak hara hona eten gabe: ‘Erne metanoarekin!’, dio ikasle batek, ondoko laguna ahalegin betean ari delarik ingurumen-eraginik txikiena erdiesteko estrategiarik onenaren bila.

Ikasgela batean gaude, bai, baina ez dira ikasgai arrunt bat lantzen ari. Esperientzia interaktiboan ari dira, ikaskuntza ekintza zehatzen bidez gauzatzen duena.

Ikuspegi berritzaile hori europar proiektu baten parte da, eskoletan janariarekiko eta hondakin organikoekiko portaera aldatzeko laguntzarako COM proiektuarena, hondakin organikoen arazo globalari hezkuntzaren bidez heltzea helburu harturik, portaera aldaketa bat eskoletan sustatuz, ekonomia zirkularraren mesedetan.

Ekimenak hiru zutabe nagusi ditu oinarri: hondakinen ingurumen inpaktuari buruzko kontzientzia sortzea, tresna praktikoak inplementatzea ­‑plataforma ludifikatu bat- eta datu kualitatiboak biltzea ingurumen hezkuntzaren egungo dinamikak ulertzeko. Proiektuaren bihotzean bideojoko hezitzaile bat dago, ikasleek hondakinen kudeaketari eta ekonomia zirkularrari buruzko erabakiak har ditzaten mundu errealeko arazoak simulatzeko helburuaz diseinatutako agertoki birtualetan.

Teoria eta praktikaren arteko lotura

Proiektuaren atal bat bezala, ikerketa kualitatibo bat egin genuen proiektuko sei herrialde parte hartzailetan: Grezia, Eslovenia, Italia, Turkia, Errumania eta Espainia (Euskal Herria). Ikerketa horretan, 136 elkarrizketa egin ziren hezkuntzako profesionalekin, banaka zein talde fokaletan, eta datu narratibo garrantzitsuak ageri ziren ingurumen hezkuntzaren egungo praktiken arloan.

Esaterako, Eslovenian ikasleek kanpainak diseinatzen dituzte, zein bere komunitatean elikagaiak alferrik gal ez daitezen. Jarduera hauek, ingurumen kontzientzia sustatzeaz gain, gazteak bultzatzen dituzte beren kontsumo ohituren eraginari buruz hausnartzera, bai eta irtenbideak proposatzera ere, etxeetan nahiz komunitate guneetan ezartzeko asmoz.

Euskal Autonomia Erkidegoan konpostaje komunitarioko proiektu pilotuak jarri dira abian, eskolak eta familiak tartean direla. Horrela, hainbat eragileren -kasu honetan, ikasleen eta familien- arteko lankidetza indartzen da, hondakinen kudeaketa ahalegin kolektibo bihurtuko bada.

Ildo horretan, COM proiektuko materialaren bidez jarduera bat proposatzen da, non ikasleak diseinatu eta garatzen baitu bere etxean hondakinak bereizteko plan bat. Plan horren barruan sartzen dira paperontziak non jarri erabakitzea, familia barruan bilketak egiteko erantzukizunak esleitzea eta hondakinak edukiontzi egokietan uztea. Esperientzia praktiko honek ikasleak inplikatzen ditu eta eragin positiboa sortzen du beren familietan, etxeetara ohitura iraunkorrak eramanez.

Hondakinen kudeaketa, Garapen Iraunkorreko Helburuetarako bide

Hondakin organikoen kudeaketak, erronka larriei heltzeaz gain, bat egiten du Garapen Jasangarriko Helburuekin (GJH), hau da, Nazio Batuek etorkizun jasangarria sustatzeko bultzatutako nazioarteko proposamenarekin.

Adibidez, hondakinak behar bezala bereizteak eta hondakindegietara eraman daitezen saihesteak laguntzen du gas kutsatzaileen emisioa murrizten, hala nola metanoa. Ekintza zuzena da klima aldaketari aurre egiten eta 13. GJHa betetzen laguntzen duena, klimaren aldeko ekintza baita.

Ikasgeletan, gai hau bizi-bizi lantzen da esperientzia praktikoen bidez, non ikasleek teoria ez ezik, funtsezko trebetasunak ere garatzen baitituzte, hala nola pentsamendu kritikoa eta problemak ebaztea, funtsezkoak baitira kalitatezko hezkuntzaren alde egiten duen 4. GJH lortzeko.

Gainera, eskura dituzten baliabideak ahalik eta gehien aprobetxatzen ikasten dutelarik, ikasleek kontsumo ohitura arduratsuak egiten dituzte bere, eta bat egiten dute 12. GJHrekin, produkzio eta kontsumo eredu jasangarriak sustatzen dituena. Era honetara, ikasgelako ekintzak helburu globalekin lotzen dira, aldi berean frogatuz hezkuntza indar eraldatzailea izan daitekeela etorkizun bidezkoago eta iraunkorragorako bidean.

Efektu biderkatzailea: ikasgeletatik komunitatera

Eskolek, balioak eta jakintzak eratzen dituen gune izanik, gaitasuna izan badute zein bere hormetatik haragoko eragina izateko. Ikasleek ikasitako ikasgaiak ekintza zehatz bihurtzen dira beren etxe eta komunitateetan.

Adibidez, konpostajea egiten eskolan ikasi zuen hainbat ikaslek etxean errepikatzea erabaki du, zabortegietara bidalitako hondakinen bolumena murriztuz.

Hezkuntza, ludifikazioa bezalako tresna berritzaileei esker, bide oso eraginkorra da ingurumen erronkei aurre egiteko. Ikuspegi honek teoria eta praktika uztartzen ditu, laguntzen duelarik etorkizuneko belaunaldiak mundu iraunkorrago bat eraikitzeko prest egon daitezen. Aldaketa ikasgeletan hasten da, baina ikasgelen eragina askoz ere handiagoa izan daiteke.