Bost zentzumenak dira informazioa jasotzeko ditugun bideak, eta horietako bat falta duenak, ikerketarako datuetara iristeko eta inguruarekin komunikatzeko gaitasuna mugatua izan dezake. Komunikaziorako erabiltzen ditugun zentzumen nagusiak ikusmena eta entzumena diren heinean, itsu eta gorrentzat oztopo esanguratsua da hori.

Zientzietan itsu

Zientzia ikerketaren baitan bi fase bereizten direla esan daiteke: datu bilketa eta datuen azterketa. Ikusmen urritasuna duen pertsona batentzat zaila izan daiteke behaketa eta datu bilketarako beharrezko neurketak tentuz egitea. Datuen azterketa ordea, batez ere ikerlariaren buruan burutzen den prozesua da, eta horretarako, gabezia horrek ez du zertan eragozpena izan. Datuak jaso eta bere arrazoiketa eta azterketak ezagutzera emateko bideak aurkitzea da egin beharreko moldaketa nagusia.

Zentzu horretan, itsuen irakurketarako garatu diren bi baliabide nagusiak, braille sistema eta pantaila irakurleak, zientzietarako oraindik ere hankamotz gelditzen dira. Alde batetik, braille zientifikoa garatu den arren, baliabide analogiko gisa ulertu behar da, ezinezkoa baita braille zientifikoko testu bat zuzenean euskarri informatikora pasatzea. Bestetik, pantaila irakurleek ordenagailu nahiz mugikorren pantailan azaltzen den edozein testu irakur badezakete ere, ez daude testu zientifikoetan ohikoak diren adierazpen matematiko eta diagramak irakurtzeko prestatuak.

Edonola ere, badira itsu zientziazaleari baliagarriak zaizkion beste baliabide batzuk. Horietako bat ‘Latex’ edizio lengoaia da. Honen bitartez, azpi indize, goi indize, hizki greziar eta abarrez lepo dauden edukiak kode plano baten bidez idaztea ahalbidetzen da. Funtsean, pantaila irakurleek era horretako edukiak irakurtzeko zailtasunak izaten badituzte ere, ez dute inolako arazorik kode planoan dagoen edukia irakurtzeko. Irakurlearen burua izango da gero, kode planoan jasotako edukia ohiko formatura pasako duena.

Hau ez da itsuengan pentsatuz egindako baliabide bat. Zientziaren ikerketa eta komunikazio munduan maiz erabiltzen da, eta honen bitartez formatu estandarreko artikuluak idazten dira. Itsuei dagokienez, edizio lengoaia honek eduki zientifikoa irisgarriago egiteaz gain, normalean eduki bisualez lepo egoten diren hitzaldietarako gardenkiak edo kongresuetarako posterrak bere kabuz egiteko aukera ematen zaio itsuari.

Baliabide honek batez ere kode planotik ohiko formaturako norantzan laguntzen du. Alegia, kode planoan idatzitako edukia, horretarako programa baten bidez konpilatu behar izaten da idatzitakoa ohiko formatura pasatzeko. Edonola ere, latex lengoaia hau itsuentzat zein baliagarria den ikusita, apurka-apurka, kontrako norantzan lan egiten duten programak ere sortzen ari dira. Alegia, horien bitartez posible da ordenagailuz idatzitako edozein eduki zientifiko hartu, eta berari dagokion latex kodea sortzea. Dudarik gabe, honek irisgarritasunaren ikuspegitik urrats aipagarria suposatzen du, edozein testu zientifiko itsuentzat ere irisgarri egitea ahalbidetzen baitu.

Zientzia, gorrei gor

Gaur egungo zientzia talde jarduera bat den heinean, beharrezkoa da batean eta bestean diharduten ikerlariek beren emaitzak elkarbanatu, eta izan ditzaketen arazo eta galderen berri elkarri ematea. Helburu horrekin egiten dira tarteka zientziaren ikerketa nahiz dibulgazio mailako kongresu, simposio eta bestelako topaketak.

Halaber, zientzia mundu mailako jarduera gisa ulertu behar da, leku batean fenomeno bati ematen zaion azalpen zientifikoak berdin balio behar bailuke munduaren beste muturrean ere. Hala, erabiltzen den metodo zientifikoa findu eta teknika osagarriak erabiltze aldera, ikerketa lerro baten baitan munduaren bi ertzetako ikerlariak egoten dira sarri. Zentzu horretan ulertu behar da zientzia mailan ingelerak duen nagusitasuna.

Hau esanda, ekitaldi hauetan normalean ahozko jarduna bilatzen dela kontuan izanik, entzumen arazoak dituen jendeak berauetan parte hartzeko zailtasun aipagarriak izaten ditu.

Gaur gaurkoz ordea, kongresu nahiz ekitaldi zientifikoetan, ez zaie era honetako arazoei irtenbiderik bilatu izan. Funtsean, zientzialari gorrentzako, aski litzateke kongresu edo topaketa hauetan hitzaldiak keinu hizkuntzara pasako lituzkeen interprete bat jartzea. Halaber, interprete bat bilatzeko arazoak izanez gero, hizlariaren jarduna azpititulatzea ere konponbide erraza litzateke. Entzumen apur bat mantentzen duten entzuleen kasuan, hitzaldiak bakoitzak bere hizkuntzan entzuteko aukera ere oso lagungarria litzateke. Halakoetan ordea, nekeza izaten da aldibereko itzulpenak egiten dituen jendea aurkitzea.

Komunikazioa zailtzen duten arazo hauek, askoz eramangarriagoak izaten dira buruz buruko harremanetan, entzulego zabal bati egiten zaion hitzaldietan baino. Hori dela eta, alakoetan entzumen arazoak dituen zientzialaria izaten da hizlariarengana hurbildu eta hitzaldiaren inguruko galderak egin behar izaten dizkiona. Hau ordea, nork bere kabuz egin beharreko bilaketa izaten da, eta nekez jasotzen da laguntzarik antolakuntzaren aldetik. Funtsean, kongresu hauetarako izen emateetan, normalean ez da balizko ezintasunen inguruko inolako aipamenik egiten, eta nork bere taldekide eta ingurukoak mugitu behar izaten ditu bere behar gehigarriei erantzuteko.

Teknologia lagun, taldea babes

Aipatu dugun guztiarekin, argi dago zientzia munduak itsu eta gorrentzat oztopo gehigarriak dituela. Dudarik gabe, baliabide informatikoek asko lagun dezakete zailtasun hauek gainditzen. Halaber, zientzia munduko jendearen artean ere, ezinduen kolektiboa aintzat hartu beharra dago.

Oraindik ere, zenbait kasutan beharrezkoa izaten da formularen bat irakurri, emaitza batzuk aztertu, hitzaldi baterako prestatutako gardenkiak gainbegiratu edo kongresu bateko hitzaldiari buruzko laburpenak eskatzeko,  ikusmen edo entzumen arazorik ez duen norbaiti laguntza eskatzea. Baina gaur egungo zientzia, zerbait izatekotan, talde lana da, eta talde lan hori eremu honetara ere zabal daiteke. Azken batean, talde lan honek ahalbidetuko du zientzia ezinduei irisgarriagoa egitea, eta irisgarritasun honek ezinduen lan munduratzeari ere ate berriak zabalduko dizkio.

Zentzu horretan, arlo honetan lan haundia egin duten Kaliforniako Davis Unibertsitateko (UC Davis) Henry B. Wedler kimikari itsuak eta kimika teoriko eta konputazionaleko talde burua den Dean Tantillok 2012an ‘Journal of Chemical Education’ aldizkarian argitaraturiko lanean adierazten duten bezala, gauza asko egin daitezke itsu batek kimika teorikoko laborategi batean bere kabuz lan egin dezan. Gako nagusia, itsuek arlo batzuetan lan egin ezin dutenaren aurreiritzia gainditu, eta beraiengan ditugun ikusmirak zabaltzean datza.